Πώς τα σκυλιά καταλαβαίνουν τι είναι σωστό και τι λάθος;

  
Κανόνες ηθικής των σκύλων - Ομοιότητες με τις ανθρώπινες κοινωνίες

Κάθε ιδιοκτήτης σκύλου γνωρίζει ότι το ζώο του μπορεί να μάθει τους κανόνες του σπιτιού, ενώ όταν παραβαίνει κάποιον, η κολακευτική δουλοπρεπής στάση του αρκεί να εξασφαλίσει γρήγορη συνήθως συγχώρεση. Αλλά πώς τα σκυλιά καταλαβαίνουν τι είναι σωστό και τι λάθος; 

Έρευνες δείχνουν ότι οι κοινωνίες των άγριων σκύλων μπορεί να είναι πιο κοντά στις πρώιμες ομάδες ανθρώπων και η μελέτη σκυλιών, λύκων και κογιότ αποκαλύπτει συμπεριφορές που παραπέμπουν στις ρίζες της ανθρώπινης ηθικής.

Η ηθική είναι ένα σύνολο αλληλένδετων συμπεριφορών που ρυθμίζουν την κουλτούρα και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Αυτές οι συμπεριφορές, όπως ο αλτρουισμός, η ανοχή, η συγχώρεση, η αμοιβαιότητα και η δικαιοσύνη, είναι άμεσα εμφανείς στον ισότιμο τρόπο που οι λύκοι και τα κογιότ παίζουν μεταξύ τους.

Τα ζώα ακολουθούν έναν αυστηρό κώδικα δεοντολογίας όταν παίζουν, ο οποίος διδάσκει στα κουτάβια τους κανόνες της κοινωνικής επαφής κι έτσι οι κοινωνίες τους επιτυγχάνουν. Το παιχνίδι χτίζει σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών αγέλης, κάτι που επιτρέπει τον καταμερισμό του δυναμικού, τις ιεραρχίες της κυριαρχίας και της συνεργασίας στο κυνήγι, το μεγάλωμα των μικρών, καθώς και την υπεράσπιση της τροφής και της περιοχής τους.

Επειδή μοιάζει πολύ με την κοινωνική οργάνωση των πρώτων ανθρώπων (με τον τρόπο που οι ανθρωπολόγοι και άλλοι ειδικοί πιστεύουν ότι υπήρχε), η μελέτη του παιχνιδιού των κυνοειδών μπορεί να δώσει μια εικόνα για τον ηθικό κώδικα που επέτρεψε στις κοινωνίες των προγόνων μας να αναπτυχθούν και να ευδοκιμήσουν.

Παίζοντας με τους κανόνες

Στο παιχνίδι τους κυνοειδή και άλλα ζώα χρησιμοποιούν κινήσεις όπως το δάγκωμα και το χτύπημα του σώματος, οι οποίες εύκολα θα μπορούσαν να παρερμηνευτούν. Ωστόσο, κάθε ζώο διαπραγματεύεται προσεκτικά το παιχνίδι, ακολουθώντας 4 γενικούς κανόνες για να μην εξελιχθεί το παιχνίδι σε μάχη.

1. Επικοινωνούν με σαφήνεια

Τα ζώα ανακοινώνουν ότι θέλουν να παίξουν και όχι να τσακωθούν ή να ζευγαρώσουν. Τα σκυλιά παίρνουν μια συγκεκριμένη στάση για να ζητήσουν να παίξουν, σαν να υποκλίνονται στα μπροστινά πόδια, ενώ τα πίσω μένουν όρθια. Η στάση αυτή χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού και είναι στερεότυπο - έτσι ώστε το μήνυμα «έλα να παίξουμε» ή «θέλω να παίξουμε κι άλλο» να είναι σαφές.

Ακόμη και όταν ένα ζώο παίρνει αυτή τη στάση με ταυτόχρονα φαινομενικά επιθετικές ενέργειες, όπως προτεταμένα δόντια, γρύλισμα ή δάγκωμα, οι σύντροφοί του εμπιστεύονται το μήνυμα που στέλνει το σώμα, ότι έχει δηλαδή ως στόχο τη διασκέδαση.

2. Πρόσεχε τους τρόπους σου

Τα ζώα εξετάζουν τις ικανότητες των συντρόφων τους στο παιχνίδι και μπαίνουν μόνα τους σε μειονεκτική θέση ή αναστρέφουν ρόλους για να διατηρήσουν ίσους όρους στο παιχνίδι. Το κυρίαρχο μέλος της αγέλης μπορεί να κάνει αντιστροφή ρόλων, γυρνώντας ανάποδα (σημάδι υποταγής που ποτέ δε θα πρόσφερε στη διάρκεια μιας μάχης), για να αφήσει το σύντροφό του να κερδίσει και εκείνος. Διατηρώντας δικαιοσύνη, όλα τα μέλη της ομάδας μπορούν να παίξουν μεταξύ τους χτίζοντας ισχυρούς δεσμούς που διατηρούν το σύνολο συνεκτικό και δυνατό.

3. Παραδέξου το λάθος σου

Ακόμη και όταν κάποιος θέλει να κρατήσει τα πράγματα δίκαια, μερικές φορές το παιχνίδι μπορεί να ξεφύγει από τον έλεγχο. Όταν ένα ζώο συμπεριφέρεται απρεπώς ή κατά λάθος πονέσει το σύντροφό του, θα απολογηθεί όπως θα έκανε και ένας άνθρωπος.

Μετά από ένα δυνατό δάγκωμα, ένα σκύψιμο στέλνει το μήνυμα «συγνώμη που σε δάγκωσα τόσο δυνατά, ήταν παιχνίδι. Μη φύγεις, θα παίξω δίκαια». Για να συνεχιστεί το παιχνίδι, το άλλο άτομο πρέπει να συγχωρήσει την αδικία. Και η συγχώρεση σχεδόν πάντα προσφέρεται. Η κατανόηση και ανοχή είναι μεγάλη στη διάρκεια του παιχνιδιού, αλλά και στην καθημερινή αγελαία ζωή.

4. Να είσαι ειλικρινής

Μια συγνώμη, όπως και η πρόσκληση για παιχνίδι, πρέπει να είναι ειλικρινής. Όσοι συνεχίζουν να παίζουν άδικα ή στέλνουν μηνύματα ανέντιμα, γρήγορα θα εξοστρακιστούν. Αυτό έχει πολύ μεγαλύτερες συνέπειες απ' ό,τι η στέρηση του παιχνιδιού. Για παράδειγμα, μακροχρόνια έρευνα δείχνει ότι τα νεαρά κογιότ που δεν παίζουν δίκαια, συχνά αναγκάζονται να αφήσουν την αγέλη τους και έχουν έως και 4 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν απ' όσες τα ζώα που παραμένουν μαζί.

Η παραβίαση των κοινωνικών προτύπων που καθορίζονται κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού δεν είναι καλή για τη διαιώνιση των γονιδίων κάποιου.

Το "fair play" λοιπόν μπορεί να γίνει κατανοητό ως μια βαθμιαία προσαρμογή που επιτρέπει στον καθένα να δημιουργήσει και να διατηρήσει κοινωνικούς δεσμούς. Τα σκυλιά, όπως και οι άνθρωποι, σχηματίζουν περίπλοκα δίκτυα κοινωνικών σχέσεων και ζουν με κανόνες συμπεριφοράς που διατηρούν σταθερή κοινωνία, η οποία είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστεί η επιβίωση όλων.

Οι βασικοί κανόνες δικαιοσύνης στο παιχνίδι είναι η βάση για τη δικαιοσύνη και μεταξύ των ενηλίκων. Αυτή η ηθική νοημοσύνη, τόσο προφανής στα άγρια και τα οικόσιτα σκυλιά, ίσως μοιάζει πολύ με εκείνη των πρώιμων ανθρώπινων προγόνων μας. Και ίσως αυτή η αίσθηση του σωστού και του λάθους να επέτρεψε στις ανθρώπινες κοινωνίες να αναπτυχθούν και να εξαπλωθούν σε όλο τον κόσμο. 

neakriti.gr