DogWorld: Αρχαίες ελληνικές φυλές σκύλων (Μερος 3ο)

Β. Κρητικός Ιχνηλάτης

Μέσω των σημερινών φυλών λαγωνικών της χερσονήσου του Αίμου, επιβίωσε και ο “Κρητικός Ιχνηλάτης”, επιβίωση του οποίου μπορεί να θεωρηθεί το ισπανικό “ποδένγκο ιμπιζένκο” των Βαλεαρίδων Νήσων και το σικελικό τσιρνέκο (ο κύων της Κυρήνης κατά τον Αριστοτέλη). Αναπτύχθηκε και χρησιμοποιήθηκε ως σκύλος “γενικών καθηκόντων” αφού ήταν φύλακας του σπιτιού, της περιουσίας και των οικείων του, εξαιρετικός φίλος που αγαπάει την οικογενειακή ζωή και τα παιδιά, συνοδός και προστάτης κοπαδιών αλλά και αυτάρκης κυνηγός. Χαρακτηριστική η μνεία του Ξενοφώντος (“Κυνηγετικός” : 10,1) : “Πρὸς δὲ τὸν ὗν τὸν ἄγριον κεκτῆσθαι κύνας Ἰνδικάς͵ Κρητικάς͵ Λοκρίδας͵ Λακαίνας͵ ἄρκυς͵ ἀκόντια͵ προβόλια͵ ποδοστράβας”. Πρόκειται για φυλή που έμεινε αμιγής στην Κρήτη εδώ και 4.000 χρόνια τουλάχιστον…

Κρητικός Ιχνηλάτης

Παράστασις Κρητικού Ιχνηλάτη επί αθηναϊκής “πυξίδος” των κλασσικών χρόνων. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Λεπτομέρεια από την προηγούμενη φωτογραφία

Αναπτύχθηκε και χρησιμοποιήθηκε ως σκύλος “γενικών καθηκόντων” αφού ήταν φύλακας του σπιτιού, της περιουσίας και των οικείων του, εξαιρετικός φίλος που αγαπάει την οικογενειακή ζωή και τα παιδιά, συνοδός και προστάτης κοπαδιών αλλά και αυτάρκης κυνηγός. Πριν από τα όπλα, τα δίχτυα και τα γεράκια, μπορούσε να εντοπίζει, να ακολουθεί, να ξεφωλιάζει, να συλλαμβάνει και να παραδίδει ακέραιη και ανέπαφη την λεία του στον ιδιοκτήτη του..! Αν και οι βοσκοί συντήρησαν για τουλάχιστον 4.000 χρόνια τον κρητικό σκύλο, λίγο έλειψε να τον εξολοθρεύσουν μέσα σε λίγα χρόνια… Η αντίστροφη μέτρηση ξεκίνησε με τις μαζικές εισαγωγές σκύλων στην Κρήτη. Μόλις οι Κρητικοί είδαν τους ψηλόσωμους επιβλητικούς ξενόφερτους σκύλους, λησμόνησαν τον ακούραστο ντόπιο σύντροφό τους… Τί κι αν ο κρητικός σκύλος ήταν απόλυτα προσαρμοσμένος στο περιβάλλον, υπάκουος, λιτοδίαιτος και ανθεκτικός. Τί και αν ήταν δίπλα τους τα μαύρα χρόνια των διωγμών και των κατακτητών. Τί και αν ήταν ιδανικός στο κυνήγι. Τί και αν οι μεγαλόσωμοι και μακρύτριχοι ευρωπαϊκοί σκύλοι δεν μπορούσαν να υποφέρουν τα κακοτράχαλα βουνά και τις υψηλές θερμοκρασίες… Μέσα σε λίγα χρόνια η Κρήτη βρέθηκε να φιλοξενεί όλες τις ράτσες του κόσμου, αλλά έχασε την δική της…

Τον Κρητικό Ιχνηλάτη, πανομοιότυπο με τον αρχαίο πρόγονό του, τον συναντάμε στην Κρήτη αλλά σπανίζει εκτός νήσου

Ο καθηγητής αρχαιολογίας Σπύρος Μαρινάτος αναφέρει για τον Κρητικό Ιχνηλάτη : “Παραπλεύρως των Λακωνικών, εφημίζοντο ως ισάξιοι αι κύνες της Κρήτης και μάλιστα τα θήλεα. Η ταχύτης του κυνός τούτου ήτο τόσο μεγάλη ώστε να ηδύνατο να τρέξει ευκόλως παραπλεύρως των ίππων. Δια τούτο μάλιστα ονομάζετο “πάριππος” υπό του Πολυδεύκους. Επίσης εκαλείτο “διάπονος” διότι είχεν ακαταμάχητον αντοχήν εις το κοπιώδες κυνήγιον και την αναρρίχηση επί αποτόμων δασωδών κυνηγότοπων”. Δίκαια οι μορφολογικές ιδιαιτερότητες του κρητικού ιχνηλάτη τον χαρακτηρίζουν ως την – ιστορικά αποδεδειγμένη – αρχαιότερη κυνηγετική φυλή της Ευρώπης, ως τον προγεννήτορα των ευρωπαϊκών ιχνηλατών. Έχει στοιχεία ομοιότητος και με το Αφρικανικό Μπασέντζι, όπως όρθια αυτιά, κουλουριασμένη ουρά, χρώμα ισαβέλιο (αποχρώσεις), μικρά σχετικώς αναστήματα και τα έντονα χαρακτηριστικά του λαγωνικού σκύλου. Υπάρχουν πολύ λίγα άτομα της φυλής αυτής στους Νομούς Λασιθίου και Σητείας. Μελετάται δε για την ανάδειξή της. Ο κρητικός ιχνηλάτης είναι αφοσιωμένος, στοργικός, τρυφερός, διακριτικός, σιωπηλός, ευγενικός, ήπιος, φιλικός, εύπλαστος, αλλά και πολύ δραστήριος και ακατάβλητος χαρακτήρας. Διαθέτει εξαιρετική ευφυΐα, είναι βαθιά συναισθηματικό και αγαπάει τους οικείους του, ενώ είναι ανεκτικό απέναντι στους ξένους. Υπερασπίζεται την οριοθετημένη περιοχή του με οξύ ένστικτο και ανυποχώρητη αγωνιστικότητα. Η εμφάνισή του είναι λεπτή, αριστοκρατική, με αυτιά όρθια που εξέχουν στο πλάι και τρίχωμα πυκνό και κοντό. Το χρώμα του ποικίλλει από το μαύρο ως το ωχρό μελί και το ραβδωτό. Με την διάσωσή του πρωτοασχολήθηκε ο καθηγητής Σπύρος Μαρινάτος, ο οποίος είχε προτείνει ήδη από το 1933 την ίδρυση σωματείου για την προστασία και ανάπτυξη της αρχαιότατης αυτής φυλής. Το 1990 δημιουργήθηκε ο Παγκρήτιος Σύνδεσμος Προστασίας και Διάσωσης της Ιθαγενούς Πανίδας (ΠΑΣΥΠΔΙΠ). Στην συνέχεια συστάθηκαν δύο σύλλογοι για την προστασία του κρητικού κύνα και του κρητικού αλόγου, αντίστοιχα. Με την ένωσή τους, δημιουργήθηκε ο “Όμιλος Φίλων Κρητικού Ιχνηλάτη” που εδρεύει στο Ηράκλειον της Κρήτης.

Αφρικανικό Μπασέντζι (Basenji)

Πυξίδα από πράσινο στεατίτη λίθο της Προ-ανακτορικής Περιόδου, από το “φαράγγι των νεκρών” στην Ζάκρο. Το χερούλι του καπακιού έχει χαραχθεί στο σχήμα κρητικού ιχνηλάτη. Πρόκειται για ένα από τα δύο σχεδόν ίδια καπάκια που έχουν βρεθεί στην Κρήτη. Το άλλο προέρχεται από τον Μόχλο και θεωρείται ότι προέρχεται από τον ίδιο καλλιτέχνη. Εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου (π. 2.400 π.Χ.)

Λόγοι επιβίωσης της φυλής του κρητικού ιχνηλάτη Οι λόγοι που συνέτειναν στην επιβίωση της ντόπιας αυτής φυλής κυνών είναι οι παρακάτω : 1. Η νησιώτικη απομόνωση, η οποία τον κράτησε μακρυά από τον υβριδισμό με άλλες φυλές, ειδικά ποιμενικών και σκυλιών φύλαξης τα οποία εισήχθησαν στην Κρήτη μετά το 1940. 2. Η συνήθεια των Κρητικών να μην μιλούνε για τα “μυστικά της δουλειάς”· ακόμα και όταν θέλουν να επαινέσουν κάτι, το δυσφημίζουν για να μην το ματιάσουν. Με τον τρόπο αυτόν η κρητικός ιχνηλάτης έμεινε σχεδόν άγνωστος και χωρίς ενδιαφέρον για τους μη Κρητικούς, ακόμη και για τους ντόπιους που ζούσαν στις μεγάλες πόλεις. 3. Η ικανότητά του στο κυνήγι αλλά και στην φύλαξη τον έκαναν αχώριστο σύντροφο των κτηνοτρόφων αλλά και των λοιπών ορεσίβιων αγροτών και κυνηγών. Τον χρησιμοποιούσαν, λοιπόν, για να τρέφονται με θηράματα, τα οποία μπορούσε εύκολα να ανακαλύψει στα δύσβατα κρητικά βουνά, αλλά και να ειδοποιεί σε περίπτωση παρουσίας εμφάνισης ανεπιθύμητων επισκεπτών ή κλεπτών, ειδικά την περίοδο της κρητικής ιστορίας που η ζωοκλοπή ήταν τρόπος ζωής για κάποιους ντόπιους. 4. Εξαιτίας της εξαιρετικής του κυνηγετικής δεινότητος, προπάντων οι κτηνοτρόφοι αλλά και οι κυνηγοί ιδιοκτήτες, δεν τον ζευγάρωναν εύκολα με άλλες φυλές παρά μόνο με παρόμοια σκυλιά και μάλιστα μόνο από “καλά αίματα”. Χαρακτηριστική είναι και η κρητική παροιμία : «ο άντρας να ‘ν’ από γενιά κ’ η σκύλα ‘πο μιτάτο». 5. Φυλή με μικρές διατροφικές ανάγκες, δεν ήταν μεγάλο βάρος στον ιδιοκτήτη του, ιδιαίτερα σε δύσκολες περιόδους. Μπορεί και τρέφεται με χόρτα, άγρια φρούτα, ακρίδες, νεκρά ζώα αλλά και σαύρες. Είναι ένας λόγος που δικαιολογεί την συνήθεια των ιδιοκτητών να μην δίνουν (λαθεμένα βεβαίως) και πολλή σημασία στα σκυλιά τους. 6. Τελευταίος (και υποκειμενικός !) λόγος είναι η προσωπική σχέση των Κρητικών με τα σκληροτράχηλα αλλά και περήφανα σκυλιά τους, αφού μεγάλωσαν γενιές επί γενεών με συντροφιά σκυλιά όλο λεβεντιά και χάρη.