Σκυλίσια ζωή

Ενας αντιμετωπίζει ψυχολογικά προβλήματα. Αλλος εκπαιδεύεται στα βουνά και ένας τρίτος ετοιμάζεται να πάει για δουλειά στην Ελβετία. Οι σκύλοι δίπλα μας έχουν τις δικές τους ιστορίες. Οι οποίες αποκαλύπτουν την περίπλοκη σχέση τους με τα αφεντικά τους και – γιατί όχι; – μια μικρογραφία της ελληνικής κοινωνίας.

Είναι ψηλός, ψηλότερος από οποιονδήποτε άλλον στο δωμάτιο, είναι σκούρος, Αμερικανός και τριχωτός. Η αυτοπεποίθησή του θα έπρεπε να είναι αυτονόητη, λόγω του όγκου του, αλλά, απ’ ό,τι φαίνεται, δεν είναι τα πάντα θέμα μεγέθους. Ο Τουξόν, γεννημένος κάπου στις ΗΠΑ, σε μια περιοχή γεμάτη ανεμοστρόβιλους, σκόνη και θορύβους, έχει αγιάτρευτα παιδικά τραύματα. Γι’ αυτό και κρύβεται πίσω από έναν καναπέ, φοβισμένος, ανήσυχος, γεμάτος ψυχολογικά προβλήματα, άεργος και, εδώ και καιρό, αποτυχημένος στη δουλειά για την οποία προοριζόταν. Η Ντόρα όμως, που κάθεται δίπλα του, μια μικροκαμωμένη φωνακλού, ξεχειλίζει από σιγουριά. Είναι αρχηγός της παρέας και όποιος διαφωνήσει μαζί της θα γνωρίσει τη μεσήλικη οργή της.

Αυτά όμως είναι πολυτέλειες για έναν Γερμανό που την ίδια ώρα ζει και εκπαιδεύεται στα Μεσόγεια της Αττικής. Το πρωί έκανε στίβο μάχης, μια εκπαίδευση στρατιώτη με πολύ ιδρώτα, μετά επιτέθηκε σε έναν εικονικό εχθρό, έφαγε λίγο, και το απόγευμα θα μπει σε ένα άδειο δωμάτιο για να βρει κρυμμένα ναρκωτικά με αντάλλαγμα ένα πέταγμα της μπάλας ή ένα μικρό γεύμα. Ο Νομό, λόγω σωματότυπου, είναι προορισμένος να διαφυλάσσει τον ελληνικό νόμο και είναι δικαίως γεμάτος αυτοπεποίθηση. Εχει μάθει από μικρός όμως τους αυστηρούς κανόνες της κοινωνίας και την ιεραρχία του στρατού: Είμαστε επιθετικοί με όλους τους άλλους, εκτός από το χέρι που μας ταΐζει. Και, ενίοτε, μας χτυπά.

Παρ’ όλα αυτά, οι ελληνικοί σκύλοι, μόλις περάσουν τη βασική εκπαίδευση στο φυσικό πάρκο εμποδίων που λέγεται Αθήνα και πάνε στην Ελβετία για τη βασική εκπαίδευση που γίνεται με τεχνητά εμπόδια, τεμπελιάζουν. Συνηθίζουν το χαλαρό περιβάλλον, γνωρίζουν μια πιο ευρωπαϊκή και λιγότερο βαλκανική σχολή περπατήματος και παύουν να προσπαθούν. Η Κίρκη, ένα ασυνήθιστα σοβαρό λαμπραντόρ, δεν έχει πάει ακόμη εκεί, σε λίγες ημέρες θα ταξιδέψει. Τώρα ακούει τον εκπαιδευτή Γιώργο Στραβοράβδη με προσοχή. Φαίνεται ιδανική για τη μελλοντική δουλειά της ως οδηγός τυφλών και η συμπεριφορά της το αποδεικνύει.

Η δουλειά που γίνεται στη Σχολή Σκύλων-Οδηγών Τυφλών «Λάρα», μια αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, φαίνεται απλή, αν και δεν είναι. Πρώτα επιλέγονται, από μικρή ηλικία, τα σκυλιά. Η ράτσα δεν αποτελεί προϋπόθεση, προκρίνονται και τα αδέσποτα. Η ψυχική υγεία όμως είναι προαπαιτούμενο. 

Το σκυλί πρέπει να μην έχει τραύματα, να μη φοβάται τους ήχους, να είναι κοινωνικοποιημένο και φυσικά υγιές. Στην Ελλάδα τα πράγματα είναι όσο δύσκολα φαντάζεστε. Τα σκυλιά-οδηγοί τυφλών είναι ελάχιστα, πιστοποιημένη σχολή πλήρους εκπαίδευσης δεν υπάρχει και οι άνθρωποι που δουλεύουν εθελοντικά για τη «Λάρα», που παίζει τον ρόλο του προπαρασκευαστικού σχολείου, αναζητούν εισφορές για να καλύψουν τα δίδακτρα για την Ελβετία. Κατά προσέγγιση, ένα σκυλί χρειάζεται 40.000 ευρώ για τη διά βίου εκπαίδευσή του, προκειμένου να γίνει «το αυτοκίνητο του τυφλού», σύμφωνα με τα λόγια των εκπαιδευτών. «Το μπαστούνι είναι το ποδήλατο του τυφλού, ο σκύλος η ευκολία του» λένε.

Ο σκύλος, για κάποιους θυμόσοφους, είναι ο «προδότης» του ζωικού βασιλείου. Μαζί με τα δελφίνια είναι από τα πιο συνεργάσιμα ζώα, με τις αυτόνομες και διεκδικητικές γάτες να αποτελούν διαφορετική κατηγορία. Κάποιοι βοηθούν τυφλούς, κάποιοι καταπολεμούν τη μοναξιά. Αλλοι, όπως ο διάσημος Κανέλλος παλαιότερα και ο Λουκάνικος πρόσφατα, συχνάζουν σε διαδηλώσεις και παρασύρονται από την έξαψη των μαχητικών διαδηλώσεων. Υπάρχουν κάποιοι που μαθαίνουν να συχνάζουν σε μπαρ και γίνονται σκύλοι-σύμβολα συγκεκριμένων μαγαζιών, χωρίς να ενοχλούνται από τον κόσμο, τα χυμένα ποτά και τα τσιγάρα. Ορισμένοι σώζουν ζωές σε απόκρημνα βουνά και κάποιοι άλλοι προχωρούν σε συλλήψεις.

Αυτό μαθαίνουν, αυτό κάνουν. Και ο επισμηναγός Μιχάλης Αντωνίου ξέρει να τους μαθαίνει από μικρούς να υπηρετούν τον νόμο. Κοντά στο Κορωπί, στο Κέντρο Εκπαίδευσης Φρουρών Σκύλων (ΚΕΦΣΚΥ), η ατμόσφαιρα θυμίζει ένα τυπικό στρατόπεδο. Ησυχία, έρημοι δρόμοι – μόνο ο αέρας ακούγεται – και ασβεστωμένα πεζούλια. Οι στρατιώτες του όμως δεν γκρινιάζουν, δεν συχνάζουν στο ΚΨΜ, δεν καπνίζουν μονολογώντας κατ’ επανάληψη «δεν την παλεύω». Απλώς γαβγίζουν. Η κύρια «παραγωγή» του στρατοπέδου είναι σκυλιά περιπολίας. Τεράστια γερμανικά ποιμενικά, τα ιδανικά για αυτήν τη δουλειά, που κοινωνικοποιούνται μόνο με το αφεντικό τους και είναι έτοιμα να κατασπαράξουν οποιονδήποτε κατόπιν εντολής. Εκεί, σε συνεργασία με την Αστυνομία, εκπαιδεύονται τα σκυλιά της Δίωξης Ναρκωτικών. Σε ένα άδειο δωμάτιο στο οποίο κρύβεται μια μικρή ποσότητα ναρκωτικών. Μόλις ο σκύλος τα εντοπίσει, επιβραβεύεται είτε με τη μορφή παιχνιδιού είτε με τη μορφή φαγητού. Οσο καλά και να τα έχουν κρύψει, αυτός ψάχνει. «Τα σκυλιά έρχονται από το εξωτερικό» εξηγεί ο εκπαιδευμένος στις ΗΠΑ επισμηναγός: «Οι σκύλοι, έπειτα από δέκα χρόνια δουλειάς, βγαίνουν στη σύνταξη και κατά κανόνα μένουν με το αφεντικό τους. Είναι τόσο περίεργη η εκπαίδευση που λαμβάνουν, ώστε οριακά μπορούν να κοινωνικοποιηθούν στον πραγματικό κόσμο με πολλά άτομα. Μαθαίνουν να υπηρετούν, να επιβραβεύονται, αλλά πάνω από όλα να υπακούουν...».

Η εκπαίδευση ενός ζώου είναι μια κουραστική αλλά διδακτική εμπειρία. Καθοδηγεί με απλό τρόπο τη λειτουργία του εγκεφάλου, έχει πολλές εκφράσεις – δεν είναι τυχαίο ότι κάποιοι ασκούν το επάγγελμα του «ψυχολόγου ζώων» – και διδάσκει πολλές λεπτομέρειες, βασισμένες όλες στην αφοσίωση. Εκεί όπου κρύβεται η αλήθεια σε μια σχέση. «Ο,τι πιο σημαντικό έχω μάθει στη ζωή μου το έχω μάθει από τα σκυλιά» λέει η Ντέπυ Κουρέλλου, δημοσιογράφος, υποψήφια δημοτική σύμβουλος Ηρακλείου Αττικής (με τον συνδυασμό ΑΚΕΠ-Ηράκλειο «Η επόμενη μέρα») και μέλος του Φιλοζωικού Συλλόγου Ηρακλείου. Τη σημασία του αλτρουισμού την έχει μάθει από τα σκυλιά της. Οχι μόνο από την Μπίλι Τζιν, που εμφανίστηκε στη ζωή της την ημέρα που πέθανε ο Μάικλ Τζάκσον, και την πρεσβύτερη Ντίντα, αλλά και από όλα όσα έχει περιθάλψει κατά καιρούς. «Το να βοηθάς ένα ζώο που σε έχει ανάγκη δεν είναι ακριβώς αλτρουισμός. Είναι θεραπεία. Νιώθεις τόσο καλά με τον εαυτό σου κάνοντας κάτι που δεν αφορά τον μικρόκοσμό σου. Δεν τα καταφέρνεις πάντα, αλλά παλεύεις. Αυτό με το οποίο δεν μπορείς να παλέψεις είναι η κακία των ανθρώπων, εκείνων που τα κακοποιούν με φόλες και ξυλοδαρμούς, όσων τα έχουν δεμένα σε ένα οικόπεδο, σε μια ταράτσα. Καλύτερα να το αφήσεις αδέσποτο, και ας έχει κατά μέσο όρο ενάμιση χρόνο ζωής. Σε όσες καταγγελίες έχουν γίνει από τον σύλλογο η Αστυνομία μάς αντιμετωπίζει σαν κάποιες τρελές που δεν έχουν άλλη δουλειά να κάνουν στη ζωή τους. Αλλοι, που απλώς θέλουν να αποφύγουν την κουβέντα, μας υπενθυμίζουν, τάχα, ότι τα παιδάκια πεινάνε. Οποιος αγαπάει τα ζώα αγαπάει όλες τις μορφές ζωής».

Σε μια τέτοια εποχή, γεμάτη πορείες, διαμαρτυρίες, φωνές και απογοήτευση για την κατάσταση της οικονομίας, είναι σπάνιο να δει κανείς μια πορεία όπως αυτή που έγινε τη Δευτέρα 4 Οκτωβρίου, στο Σύνταγμα. Μέλη των φιλοζωικών οργανώσεων, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων, μαζεύτηκαν και διαδήλωσαν εναντίον άλλης μιας μορφής αποσύνθεσης του ελληνικού κράτους. Οι αριθμοί είναι ενδεικτικοί: 240.000 αδέσποτα κυκλοφορούν στους δρόμους της Αττικής, αριθμός που συνιστά πανευρωπαϊκό ρεκόρ. Ενάμισι εκατομμύριο βρίσκονται συνολικά στην Ελλάδα. Διακόσιες χιλιάδες μικρά κατοικίδια εισάγονται κάθε χρόνο από χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ. Περίπου 1.000 πωλούνται παράνομα από τους εκτροφείς. Και το Ιnternet ξεχειλίζει από την ανοησία ανθρώπων οι οποίοι, όχι μόνο κακοποιούν ζώα, αλλά βιντεοσκοπούν και τις πράξεις τους και θέλουν να τις μοιραστούν.

Ο Αγέρας είναι ένας κακοποιημένος σκύλος. Η Νένα Κατζούρου, λίγα χρόνια πριν, μόλις είχε βγει στη σύνταξη, δεν σκόπευε να πάρει σκυλί. Ως τη στιγμή που η κόρη της ανακάλυψε στο Facebook μια συγκινητική ιστορία: Ενας κυνηγετικός σκύλος, αφού πρόσφερε τις υπηρεσίες του και τραυματίστηκε στο πεδίο μιας μάχης που ο ίδιος δεν επέλεξε, βρέθηκε παρατημένος και ακρωτηριασμένος. Τον υιοθέτησε και έχει την τιμή να συνοδεύεται από ένα φοβισμένο αλλά γεμάτο αγάπη σκυλί, που περπατάει περίεργα με τη βοήθεια ειδικών παπουτσιών – αποφεύγει να κινείται σε κόσμο – αλλά ξέρει να ανταποδίδει την τρυφερότητα.

«Ο σκύλος», έχει γράψει κάποιος, «είναι το μόνο πλάσμα που έχει δει τον θεό του ενώ ζει. Και γι’ αυτό τον μιμείται». Το αξίωμα περί ομοιότητας του τρόπου ζωής των σκυλιών με των αφεντικών τους αποδεικνύεται διασκεδαστικό στην πράξη. Ο Αρίστος, ένα όμορφο ημίαιμο που γεννήθηκε έξω από μια ταβέρνα στην Καλαμάτα, και είχε την τύχη να βρεθεί στον δρόμο ενός περαστικού μοτοσικλετιστή, του Αντώνη Ντινιακού, είναι ένας σκύλος-εργένης. Από τις πρώτες ημέρες της ζωής του έμαθε να ανεβαίνει χωρίς φόβο σε μια μηχανή Triumph μεγάλου κυβισμού, πέρασε το πρώτο καλοκαίρι του συχνάζοντας σε μπαρ στην Αντίπαρο, κέρδισε τον θαυμασμό για τις αντοχές του στο ξενύχτι και μένει μόνος του το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας. Ενίοτε τρέφεται και με τοστ, το παραδοσιακό φαγητό του εργένη, και, όχι, δεν διαμαρτύρεται.

Η Τίτι, από την άλλη, είναι αριστοκράτισσα. Μεγάλωσε σε ένα αρχοντικό στην Κηφισιά, είναι μικροσκοπική, χαριτωμένη, καλοκουρεμένη και πριν από λίγο καιρό είχε πρόβλημα νευρικής ανορεξίας. Η ιδιοκτήτριά της, Βασιλική Πίτερς, παρατηρεί τη συμπεριφορά της και εκπλήσσεται από την επιλεκτική κοινωνικότητά της. Η Ρέα, πάλι, ένα εντυπωσιακό λαμπραντόρ, είναι ο ορισμός του οικογενειακού ζώου. Ζει μαζί με την πενταμελή οικογένεια του Μάκη Κατσαδήμα, ο οποίος έχει «δύο παιδιά και ένα σκυλί, κανονικά ως μέλος της οικογένειας».

Οι ιστορίες των σκύλων δεν έχουν τέλος. Η αγάπη για αυτούς δεν είναι καινούργια, ούτε προκύπτει από κάποιον συγκεκριμένο τρόπο ζωής. Κάποιοι ίσως μιλήσουν για τη μοναξιά που αναγκάζει τους ανθρώπους να φλυαρούν στα κατοικίδιά τους. Κάποιοι άλλοι για την αποξένωση της πόλης, ίσως και για την οικονομική κρίση. Η αλήθεια έχει γραφτεί εδώ και χρόνια από τον συγγραφέα Τζορτζ Μπιρντ Εβανς: «Μας ελκύουν τα σκυλιά επειδή, πιθανότατα, σαν και αυτά θα ήμασταν και εμείς αν δεν είχαμε γνώση: Μάχονται για την τιμή τους με την πρώτη ευκαιρία, κάνουν έρωτα χωρίς σκέψη και, παρά το υπέροχο ένστικτό τους, δεν ξέρουν και πολλά για τον θάνατο. Είναι τόσο απλά, που μας χρειάζονται για να καταλαβαίνουμε τον κόσμο...». Και ίσως αυτό εξηγεί τα πάντα.

tovima.gr