Προβληματική συμπεριφορά - Επιθετικότητα σε ενήλικα ζώα

Γράφει o κτηνίατρος Δρ. Τσελεπίδης Σταύρος

Επιθετικότητα

Η επιθετικότητα είναι η πιο διαδεδομένη και επικίνδυνη μορφή προβληματικής συμπεριφοράς του σκύλου. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό του ανθρώπου, ενώ μερικές φορές είναι αιτία διενέργειας ευθανασίας.

Η μελέτη της επιθετικότητας των  σκύλων είναι ιδιαίτερα σοβαρή, τόσο στα ζώα, όσο και στον άνθρωπο. Επιπρόσθετα, το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας σχετικά με την συμπεριφορά των σκύλων είναι πολύ σημαντικό διότι έχει διαπιστωθεί ότι ο σκύλος λειτουργεί ως μοντέλο της μελέτης των ανθρώπινων ψυχικών διαταραχών. Η συμπεριφορά των σκύλων προσομοιάζει περισσότερο με την συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντι στα τρωκτικά.

Η επιθετικότητα είναι η συχνότερη αιτία που οι ιδιοκτήτες φέρνουν τα ζώα τους σε εξειδικευμένα κτηνιατρεία ή ειδικούς στη συμπεριφορά των ζώων. Είναι ένα ιδιαίτερα σύνθετο χαρακτηριστικό σε όλα τα είδη των θηλαστικών. Η παθολογική αυτή κατάσταση πιθανολογείται ότι έχει γεννητικό υπόβαθρο και για αυτό το λόγο συστήνεται η στείρωση (ορχεκτομή ή ωοθηκυστερεκτομή) των ζώων που έχουν μια  τέτοια συμπεριφορά, ενώ το περιβάλλον διαδραματίζει και αυτό σημαντικότατο ρόλο. Η φύση, η σημασία και η αλληλεπίδραση του γεννητικού υπόβαθρου και του περιβάλλοντος, δεν έχουν ακόμα διευκρινιστεί επακριβώς.

Ως μη φυσιολογική συμπεριφορά στα ενήλικα σκυλιά νοείται οποιαδήποτε δραστηριότητα που σχετίζεται με:

• αυτοτραυματισμό (κανιβαλισμό)

• επιθετικότητα

• ανησυχία και αγχωτικές καταστάσεις (υπερκινητικότητα, παρατεταμένο γαύγισμα, περιπλάνηση, δραπέτευση)

• στερεότυπη συμπεριφορά (κοπροφαγία, αλλοτριοφαγία, κύλισμα σε οσμηρές ουσίες, επίβαση, αυνανισμό, πολυδιψία, κυνηγητό κινούμενων αντικειμένων)

•  πρόκληση καταστροφών στο άμεσο περιβάλλον (έπιπλα, αντικείμενα, κήπους)

• φοβίες

• αφόδευση και ούρηση σε λάθος χρόνο και τόπο

Αυτές οι συμπεριφορές, τις περισσότερες φορές, σχετίζονται άμεσα με την αιτία που τις προκαλεί. Ωστόσο θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι εκτός από τα προβλήματα κατά την περίοδο κοινωνικοποίησης και το κοινωνικό ή φυσικό περιβάλλον όπως και άλλοι παράγοντες μπορούν να διαμορφώσουν τέτοιες συμπεριφορές. Όπως  π. χ. η κληρονομική προδιάθεση, διαφορές ως προς την ανάπτυξη, φυσιολογικές διαφορές μεταξύ σκύλων, παθολογικές καταστάσεις και τέλος η προσαρμοστικότητα.

Σύμφωνα με την πρόσφατη βιβλιογραφία το φύλο, η ηλικία καθώς και η κατάσταση του γεννητικού συστήματος διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση επιθετικότητας και βίαιης συμπεριφοράς. Ειδικότερα οι αρσενικοί σκύλοι παρουσιάζονται περισσότερο επιθετικοί από τους θηλυκούς όπως και οι καθαρόαιμες φυλές από τους μιγάδες. Παράδοξο είναι επίσης το γεγονός ότι περισσότερο επιθετικοί είναι οι ευνουχισμένοι σκύλοι σε σχέση με τους ακέραιους γεννητικά όπως και οι δεσποζόμενοι σε σχέση με τους αδέσποτους ή οι νεαρής ηλικίας σε σχέση με τους ενήλικες και υπερήλικες. Επιδημιολογική μελέτη ανέδειξε ότι συχνότερα δείγματα από σκύλους εμφανίστηκαν : 

            •Από θηλυκά ζώα

            •Από μικρόσωμα ζώα

            •Στην παρουσία παιδιών στο σπίτι

            •Όταν το ζώο κοιμάται στο κρεβάτι του ιδιοκτήτη

           •Όταν γίνεται τοπική θεραπεία για δερματολογικά προβλήματα ή προβλήματα του έξω    ακουστικού πόρου

           •Σε διεκδίκηση της τροφής

           •Λόγω φοβίας απέναντι σε διάφορους ανθρώπους

            

 Ιδιαιτέρως, η επιθετικότητα λόγο κυριαρχίας, είναι η συνηθέστερη μορφή εμφάνισης στο χώρο του οικογενειακού περιβάλλοντος. Οι κυριότερες αιτίες που την ενεργοποιούν είναι η υπερπροστατευτικότητα από το σκυλί σε αντικείμενα καθώς και η αντίδραση σε χειρονομίες και στάσεις των μελών της οικογένειας. Έχει επικρατήσει η άποψη ότι οι ιδιοκτήτες των σκύλων που έχουν πρόβλημα με επιθετικότητα κυριαρχίας είναι άνθρωποι που στο παρελθόν δεν διέθεταν σκύλο ή δεν είχαν συμμετάσχει ποτέ σε σχολείο υπακοής με το σκύλο τους.

Πρόσφατες εργασίες κατέρριψαν την παραπάνω υπόθεση διότι διαπιστώθηκε ότι πρόβλημα κυριαρχίας παρουσιάζεται σε μεγάλο ποστοστό και σε σκυλιά που είχαν παρακολουθήσει σχολείο υπακοής στο παρελθόν. Άλλωστε μερικά σκυλιά έχουν προδιάθεση εκδήλωσης κυριαρχίας και θα παρουσίαζαν, ούτως ή άλλως, πρόβλημα συμπεριφοράς, σχεδόν με κάθε ιδιοκτήτη.

Η επιθετικότητα λοιπόν έχει ποικίλη αιτιολογία και προκαλείται από: 

*Την συμπεριφορά του ιδιοκτήτη (συχνότερα σε άνδρες παρά σε γυναίκες)

*Τη μη φυσιολογική κοινωνικοποίηση του ζώου, φοβία ή ανησυχία, ανταγωνισμό και παρόρμηση, αβεβαιότητα, μάθηση και αποτύπωση γεγονότων

*την κυριαρχικότητα

Πόνος

Λανθασμένη εκτίμηση της συμπεριφοράς του σκύλου από τον ιδιοκτήτη του

Τα περιστατικά δείγματος ανθρώπων από σκύλους αποτελούν συχνό φαινόμενο στις σύγχρονες κοινωνίες. Στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν εκτενείς επιδημιολογικές αναφορές. Στην Ολλανδία για παράδειγμα 240 άνθρωποι με τραύματα από δαγκώματα σκύλων νοσηλεύονται κάθε χρόνο σε νοσοκομεία. Στις Η.Π.Α. 0,5 έως 4,7 εκατομμύρια άνθρωποι δαγκώνονται κάθε χρόνο από σκύλους σε ετήσια βάση από τα 55 εκατομμύρια των σκύλων που ζουν εντός του 38% των αμερικανικών σπιτιών.

 

Αυτές οι επιθέσεις αποτελούν το 5% του συνόλου των περιστατικών που τελικά προσέρχονται στα επείγονται των εξωτερικών ιατρείων σε εθνικό επίπεδο με κόστος για την υγεία σχεδόν εκατό εκατομμυρίων δολαρίων και επιπλέον 1 δισεκατομμύριο δολάρια για ασφαλιστικές καλύψεις. Σημαντικό πρόβλημα υφίσταται με τους νέους και τα παιδιά. Σε έρευνα μεταξύ 3228 παιδιών σχολικής ηλικίας, το 45% δαγκώθηκε από σκύλους.

Πρέπει να υπογραμμιστεί  ότι οι σκύλοι στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι υπεύθυνοι, σε ετήσια βάση, για 15 έως 20 περιστατικά θανατηφόρων επιθέσεων σε παιδιά, ενώ παγκόσμια το αντίστοιχο ποσοστό επίθεσης καρχαριών είναι 12 και των δηλητηριωδών φιδιών σε 10 έως 15 άτομα.

Από σχετική έρευνα προκύπτει ότι τα δαγκώματα προέρχονται κυρίως από μεγάλες φυλές σε ποσοστό σχεδόν 90%. Οι υψηλού κινδύνου φυλές είναι τα Pit bull, Rottweiler, Husky, German Shepherd, Malamute και Great Dane. Τα μη στειρωμένα αρσενικά σκυλιά είναι πιθανότερο να δαγκώσουν, ενώ τα περισσότερα δαγκώματα εμφανίζονται την στιγμή που τα παιδιά επιστρέφουν από το σχολείο αργά το απόγευμα ή τις πρώτες βραδινές ώρες, το καλοκαίρι και τα σαββατοκύριακα.

Τα περισσότερα θύματα των δαγκωμάτων (50% έως 70%) είναι παιδιά, αν και οι περισσότερες επιθέσεις εμφανίζονται την ώρα που ένας τουλάχιστον ενήλικας είναι παρών. Τα παιδιά δαγκώνονται 1,5 φορά συχνότερα απ’ ό,τι οι ενήλικες, ενώ τα αγόρια δαγκώνονται 3 φορές περισσότερο απ’ ό,τι τα κορίτσια. Το 50% των περιστατικών σχετίζονται με το σκύλο της οικογένειας ή του γείτονα. Η υψηλή συχνότητα περιστατικών σε παιδιά έχει αποδοθεί σε διάφορους παράγοντες όπως:

 

• η εγγύτητα τμημάτων του σώματος με το ζώο,
• η μειωμένη κρίση στην εκτίμηση του κινδύνου,
• η μειωμένη δυνατότητα αυτοπροστασίας
• και το μικρό σωματικό μέγεθος που εγείρει ζήτημα κυριαρχίας.

Παιδιά μικρότερα των 4 ετών τραυματίζονται συχνότερα στο κεφάλι, το πρόσωπο και το λαιμό και σε ποσοστό 63% των περιστατικών, ενώ παιδιά άνω των 4 ετών υφίστανται τραυματισμούς στα άκρα σε ποσοστό 78%. Τα αγόρια 5 έως 9 ετών δαγκώνονται πολύ συχνότερα από τις άλλες ηλικίες. Τα δαγκώματα από σκύλους μπορούν να αφήσουν σε ποσοστό 50% μόνιμες παραμορφώσεις.

 

Σημαντικότερο από όλα θα πρέπει να θεωρηθεί το συναισθηματικό στρες που εμφανίζεται στα παιδιά - θύματα το οποίο είναι και ανυπολόγιστης σημασίας διότι μπορεί να οδηγήσει σε φοβίες και ψυχοκοινωνικά προβλήματα συμπεριφοράς του παιδιού. Από τη λήψη αναλυτικού ιστορικού σε όλες τις περιπτώσεις επιθέσεων διαπιστώθηκε ότι το 50% με το 60% των σκυλιών είχαν παρουσιάσει ξανά στο παρελθόν επιθετική συμπεριφορά.

Όπως γίνεται αντιληπτό από τα προηγούμενα, είναι θεμελιώδους σημασίας για τον ιδιοκτήτη η δυνατότητα να αναγνωρίσει έγκαιρα τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του σκύλου που υποδηλώνουν επιθετικότητα.

Έτσι λοιπόν θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι:

Ο σκύλος γρυλίζει με την παρουσία του προσώπου στο οποίο προσπαθεί να επιβληθεί. Σε περίπτωση που το πρόσωπο τον προσεγγίσει μπορεί και να το δαγκώσει.

Όταν βρεθεί σε άμεση σωματική επαφή με τον ιδιοκτήτη του προσπαθεί να τον απωθήσει με το σώμα του. Άλλες φορές σε αντίθεση με την κοινή λογική ότι «ο σκύλος απλώς παίζει» αυτός βάζοντας τα πόδια του πάνω στους ώμους και στο κεφάλι του ιδιοκτήτη με αυτό τον τρόπο εκδηλώνει την επιθυμία του να είναι κυρίαρχος στην σχέση του με τον ιδιοκτήτη.

Το ίδιο προσπαθεί να επιτύχει κάθε φορά που προσπαθεί να περάσει πρώτο τις πόρτες και τα περάσματα, όταν «απαγορεύει» την κίνηση του ιδιοκτήτη μέσα στο σπίτι καθώς και όταν κάνει κινήσεις επίβασης πάνω στα πόδια του ιδιοκτήτη. Σε αυτήν την φάση κάθε προσπάθεια τιθάσευσης του σκύλου θα έχει ως αποτέλεσμα βίαιες αντιδράσεις όπως επιθετικό γάβγισμα, αποκάλυψη δοντιών, δάγκωμα του λουριού ή του χεριού, ρωθωνισμούς, χτύπημα των ποδιών, μυδρίαση ή κάθισμα πάνω στα πόδια του ιδιοκτήτη.

Οι κινήσεις που μπορεί να ενισχύσουν την επιθετική συμπεριφορά είναι:

•το επίμονο κοίταγμα στα μάτια

•το σκούπισμα ύστερα από μπάνιο

•η πίεση στο κεφάλι, το λαιμό ή τη ράχη

•η τοποθέτηση περιλαίμιου

•ο δρασκελισμός πάνω απ’ το ζώο

•το ξύπνημα του ζώου

•η απομάκρυνση του ζώου απ’ το σημείο ανάπαυσης

•το δυνατό τράβηγμα με το λουρί

•η προφορική ή φυσική επίπληξη

Η επιθετικότητα διακρίνεται σε δώδεκα κατηγορίες τις οποίες θα τις αναλύσουμε σε άλλο θέμα.